Pomniki, tablice, miejsca pamięci

Pomnik upamiętniający tragedię w kopalni Makoszowy

Pomnik autorstwa Oliwii Dybioch został odsłonięty 31 sierpnia 2008 roku, w 50. rocznicę pożaru w kopalni Makoszowy. Zginęło wówczas 72 górników, a 87 zostało poważnie zatrutych gazem.

Lokalizacja obiektu:

ul. Makoszowska w Zabrzu, naprzeciw bramy głównej kopalni Makoszowy.

Tablica upamiętniająca Polską Szkołę w Mikulczycach, która przetrwała do wybuchu II wojny światowej

Tablicę odsłonięto 2 października 1962 roku. Najdłużej, bo przez 16 lat – a więc do wybuchu II wojny światowej – przetrwała Szkoła Polska w Mikulczycach. Pięć lat po odsłonięciu tablicy, we wrześniu 1967 roku, w jednej z klas została otwarta izba muzealna, wyposażona w eksponaty obrazujące historię walki o polskość tej szkoły.

Lokalizacja obiektu:

ul. Ogórka 1 w Zabrzu, Szkoła Podstawowa nr 26.

Tablica upamiętniająca zdobycie szturmem budynku przy ul. Wolności 385

2 maja 1921 roku Kompania Zaborska wojsk Powstańczych pod dowództwem porucznika W. Czecha zdobyła szturmem budynek, zajęty przez policję niemiecką.

Lokalizacja obiektu:

Tablica umiejscowiona jest na budynku znajdującym się naprzeciw Elektrociepłowni Zabrze, przy ul. Wolności 385.

Tablica upamiętniającą wizytę gen. Charlesa de Gaulle’a

„W tym domu Prezydent Republiki Francuskiej gen. Charles de Gaulle dnia 9 września 1967 powiedział: Niech żyje Zabrze najbardziej śląskie ze wszystkich śląskich miast, czyli najbardziej polskie ze wszystkich polskich miast. W dowód trwałej pamięci mieszkańcy Zabrza 1984 rok” – głosi napis na tablicy zlokalizowanej na Domu Muzyki i Tańca. Tablicę odsłonięto w 1984 roku, a fundatorami są mieszkańcy Zabrza.

Lokalizacja obiektu:

ul. gen.de Gaulle’a 17 w Zabrzu, Dom Muzyki i Tańca.

Tablica pamiątkowa w hołdzie Pawłowi Dubielowi

„Paweł Dubiel 6.XII.1902 – 11.XI. 1980. Syn ziemi śląskiej, uczestnik powstań śląskich, więzień obozów koncentracyjnych, członek najwyższych władz SD, poseł na sejm PRL, prezydent miasta Zabrze 1945 – 1950. I Prezydentowi Miasta w 40-lecie wyzwolenia MGN, MKSD i Prezydent Miasta Zabrze 1985-03-19”. Została ona odsłonięta 19 marca 1985 roku, a ufundowana przez Prezydenta Miasta Zabrze.

Lokalizacja obiektu:

Tablicę o tej treści można znaleźć na budynku przy ul. Powstańców Śląskich 5-7 w Zabrzu, I piętro Urzędu Miejskiego w Zabrzu.

Tablica pamiątkowa w hołdzie poległym synom miasta Zabrza w trzech Powstaniach Śląskich

Tablica został odsłonięta w 26. rocznicę II Powstania Śląskiego w 1947 roku.
„Za wolność Górnego Śląska polegli synowie miasta Zabrza w trzech Powstaniach Śląskich”. Tablica jest spisem 39 nazwisk poległych bohaterów.

Lokalizacja obiektu:

ul. Powstańców Śląskich 5-7 w Zabrzu, Urząd Miejski w Zabrzu II piętro.

Tablica pamiątkowa w hołdzie Józefowi Nawratowi, adiutantowi batalionu szturmowego

Tablica została odsłonięta 1946 roku, a ufundowana przez grupę byłych weteranów Powstań Śląskich. W czasie walk w III Powstaniu Śląskim z dnia 2 na 3 maja 1921 roku przy zdobywaniu gmachu, w którym mieściła się kompania bojówkarzy niemieckich, poległ adiutant batalionu szturmowego Józef Nawrat.

Lokalizacja obiektu:

ul. Wolności 215.

Tablica upamiętniająca działalność Powiatowego Komisariatu Plebiscytowego oraz Polskiej Rady Ludowej

„W tym gmachu mieściła się w latach 1918-1920 Polska Rada Ludowa, a w czasie 1920/21 Powiatowy Komisariat Plebiscytowy. Prezesem Rady Ludowej był dr Bronisław Hager. W czasie Powstań Śląskich mieściła się tu Powiatowa Komenda Wojsk Powstańczych pod dow. Płk Szędzielorza Fryderyka”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Powstańców Śląskich 2/róg Wolności.

Tablica upamiętniająca walki z policją niemiecką w 1921 roku

„W dniu 3-go maja 1921 r. toczyły się tu walki przeciw policji niemieckiej, w wyniku których I kompania szturmowa wojsk powst. pod dow. Por. Wierciocha Jana rozbroiła całą załogę policji niemieckiej”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Piastowska 11.

Tablica upamiętniająca 10. rocznicę powrotu Zabrza do macierzy

„Dla upamiętnienia 10-tej rocznicy powrotu miasta Zabrze do macierzy polskiej. Społeczeństwo miasta Zabrze 24.I.1945 – 24.I.1955”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Wolności 286.

Tablica upamiętniająca biura polskiej organizacji ZZP

„Tu mieściły się biura polskiej organizacji robotniczej ZZP skąd kierowano strajkami proletariatu polskiego. Na czele ruchu stanął Paweł Dubiel, zamordowany w 1941 roku w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Dachau. W czasie 3 Powst. Śl. była tu ekspozytura Polskiej Komendy miasta Zabrze”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Dubiela 1.

Pomnik Karola Miarki

Odsłonięcia pomnika „Karolowi Miarce 1824 – 1882 Społeczeństwo Zabrza” dokonał płk Jerzy Ziętek, ówczesny przewodniczący W.R.N. w Katowicach 2.X.1958 r.

Lokalizacja obiektu:

ul. K. Miarki/róg ul. Powstańców Śląskich.

Pomnik Józefa Lompy

Odsłonięcia pomnika„Wielkiemu patriocie śląskiemu Józefowi Lompie społeczeństwo Biskupic” dokonał 1.12.1957 r. Jerzy Fusiecki, ówczesny działacz kulturalny.

Lokalizacja obiektu:

Zabrze – Biskupice ul. Bytomska.

Płyta upamiętniająca osoby, które zginęły w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne

„1919-1921 1939-1945 w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne Ziemi Śląskiej zginęli…”. Tablica upamiętniająca 10 osób odsłonięta została w 1946 r. przez weteranów Powstań Śląskich.

Lokalizacja obiektu:

Zlokalizowana jest na rogu ul. Szymały i Sejmowej.

Płyta powstańców śląskich na zbiorowej mogile

Mogiła znajduje się w Mikulczycach przy ul. Gogolińskiej (park im. G. Zapolskiej). Tablica na grobie głosi: „Za wolność i polskość Górnego Śląska polegli Synowie Gminy Mikulczyce w III Powstaniu Śląskim w roku 1921. Cześć ich pamięci”. Na tablicy wyryto nazwiska 34 osób, które zostały tam pochowane. Tablica powstała w 1925 r.

Lokalizacja obiektu:

ul. Gogolińska (park im. G. Zapolskiej), Mikulczyce.

Pomnik nad zbiorową mogiłą

Pomnik znajduje się w Pawłowie przy ul. Rogoźnickiej. Został wykonany dla upamiętnienia poległych w Powstaniach Śląskich oraz pomordowanych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych w latach 1939-1945. Został ufundowany w 1955 r. przez społeczeństwo Pawłowa oraz koło ZBOWiD-u w Pawłowie.

Lokalizacja obiektu:

ul. Rogoźnicka, Pawłów.

Grób zbiorowy 6 powstańców ze płytą stalową

Mogiła znajduje się na terenie cmentarza parafialnego przy ul. St. Wyszyńskiego. Treść tablicy, odsłoniętej w 1946 r. przez koło byłego Związku Weteranów Powstań Śląskich w Rokitnicy, informuje, że „Za wolność i demokrację polegli Powstańcy Śląscy w 1919-1921. Cześć ich pamięci”.

Lokalizacja obiektu:

ul. St. Wyszyńskiego (cmentarz komunalny).

Kwatera Wojenna Poległych Powstańców Śląskich 

Powstał w 1947 r. z inicjatywy Zarządu Powiatowego Byłych Powstańców Śląskich. Napis na tablicy głosi: „Cześć i chwała bohaterskim synom miasta Zabrza poległym za wolność i połączenie Śląska z Polską w Powstaniach Śląskich 91919, 1920, 1921)”. Upamiętniono w ten sposób 43 osoby.

Lokalizacja obiektu:

ul. Wolności 191, cmentarz parafii św. Andrzeja.

Zbiorowe groby żołnierzy, w tym „Żołnierz nieznany”

Lokalizacja obiektu:

Mogiły znajdują się na terenie cmentarza parafialnego w Rokitnicy przy ul. St. Wyszyńskiego.

Groby żołnierzy

Spoczywają w nich żołnierze, którzy zginęli przy rozminowywaniu miasta 18 lipca 1945 roku.

Lokalizacja obiektu:

ul. Czołgistów, cmentarz parafii św. Józefa.

Cmentarz Żołnierzy Radzieckich

Na bramie widnieje napis „Cmentarz Jeńców Radzieckich”, zaś napis na obelisku głosi: „Tu spoczywają w bezimiennych mogiłach jeńcy radzieccy zamęczeni przez hitlerowców w czasie II wojny światowej na terenie KWK Makoszowy. Cześć ich pamięci”. Cmentarz powstał w latach 1945 – 1948 z inicjatywy dyrekcji i załogi KWK Makoszowy.

Lokalizacja obiektu:

las komunalny na terenie os. Janek

Groby 5 powstańców śląskich

Lokalizacja obiektu:

ul. Paderewskiego, Kończyce, cmentarz parafii pw. Bożego Ciała w Zabrzu.

Pomnik Kombatanta Polskiego

„Kombatantom Polskim walczącym w obronie i o wyzwolenie Francji w latach 1939 – 1945. Replika dzieła Andre Grecka odsłoniętego w styczniu 1978 r. na Placu Warszawy w Paryżu. Zabrze, maj 1980 r.”. Pomnik jest darem władz miejskich Paryża i repliką wykonaną przez zabrzańskiego artystę plastyka Stanisława Szczykutowicza.

Lokalizacja obiektu:

skwer przed Domem Muzyki i Tańca w Zabrzu.

Pomnik Braci Górniczej

Miasto Zabrze doceniając trud i niełatwą historię górników postanowiło uhonorować tę grupę umieszczając tablicę pamiątkową ku ich czci na pomniku górnika usytuowanego vis-a-vis gmachu Muzeum Górnictwa Węglowego.

Lokalizacja obiektu:

skwer przy ul. 3 Maja/ róg ul. św. Floriana.

Obelisk z płytą pamiątkową upamiętniający powstańców śląskich

Napis na obelisku głosi: „Cześć poległym w Powstaniach Śląskich oraz pomordowanym w hitlerowskich obozach koncentracyjnych”. Obelisk został wzniesiony dla uczczenia pamięci poległych w Powstaniach Śląskich 1919 – 1921 w obronie Śląska w 1939 r. oraz zamordowanych bezpośrednio po wyzwoleniu w 1945 r.”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Paderewskiego, Kończyce.

Obelisk Powstańców Śląskich

Ma formę granitowego głazu z Krzyżem Powstańców Śląskich.

Lokalizacja obiektu:

ul. Końcowa (Śliwy)/róg ul. Wolności.

Pomnik Bohaterstwa Poległych w Bitwie o Monte Cassino Żołnierzy 2 Korpusu Wojska Polskiego we Włoszech

Napis na pomniku głosi: „Swoim synom poległym pod Monte Cassino w walce o wolną i niepodległą Polskę 1944-1989 Społeczeństwo Ziemi Śląskiej” (poniżej: 59 nazwisk żołnierzy II Korpusu Wojska Polskiego we Włoszech), „Arcybiskupowi Józefowi Gawlinie 1892-1964 wielkiemu synowi Kościoła i Śląska, Biskupowi Polowemu Wojsk Polskich, opiekunowi emigracji w 45. rocznicę zakończenia II wojny światowej – Rodacy”. Akt erekcyjny podpisano 18.05.1989 r. Fundatorem pomnika był Społeczny Komitet Budowy, inicjatorem – prof. dr hab. Witold Żdanowicz, zaś projektantem – Zygmunt Brachmański.

Lokalizacja obiektu:

al. Monte Cassino.

Obelisk ku pamięci zmarłych i poległych w latach 1939 – 1956 mieszkańców Pawłowa

Napis na tablicy głosi:

”Pamięci zmarłym i poległym w latach 1939 – 1956 patriotom polskim i mieszkańcom Pawłowa wieczna cześć i chwała”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Rogoźnicka, Pawłów, cmentarz parafialny.

Tablica upamiętniająca Gminę Żydowską

Napis na tablicy głosi:

„Pamięci Gminy Żydowskiej Zabrze (Hindenburg) unicestwionej przez niemieckich nazistów w czasie holokaustu. W tym miejscu stała zbudowana w 1872 roku synagoga, spalona w „Noc Kryształową” 9/10 listopada 1938 roku. „Pamiętaj, co ci uczynił Amalek po drodze gdyś wyszedł z Egiptu” – (Deuteronomium Rozdz. 25 wer. 17). Pomnik powstał dzięki staraniom Ernsta Shmuela Schindlera i został ustanowiony przez Gminę Zabrze w 1998 roku”. Fundatorem tablicy, którą odsłonięto 7.07.1998 r. w obecności Gigeona Greifa z Instytutu Yad Vashem i rabina Michaela Schudricha, jest Gmina Zabrze.

Lokalizacja obiektu:

ul. Brysza.

Tablica upamiętniająca protest w sprawie obrony języka polskiego

Napis na tablicy głosi:

„W tym budynku w marcu 1939 r. miał miejsce protest ludności polskiej miasta Zabrza przeciwko rugowaniu języka polskiego z życia publicznego. Pamięci Polaków w Zabrzu, którzy żyli, działali, cierpieli i zginęli w walce o Polskę. Zabrze w 30-lecie powrotu do macierzy”. Tablicę ufundowano w 1975 roku.

Lokalizacja obiektu:

pl. Teatralny, budynek Teatru Nowego w Zabrzu.

Tablica upamiętniająca poległych strażaków

Dedykowana pamięci tych, którzy „Polegli ratując życie i mienie Ogn. Poż. Jan Czypczar lat 59, St. Str. Bernard Szweda lat 21, Str. Joachim Gajdzik lat 20, Str. Mirosław Śmiałek lat 21. Cześć ich pamięci K.R.S.P. Zabrze – 1978”. Fundatorem tablicy jest Komenda Rejonowa Straży Pożarnych w Zabrzu przy pomocy miejscowego społeczeństwa. Jej autorem jest Zygmunt Broszek.

Lokalizacji obiektu:

ul. Stalmacha 22, budynek Państwowej Straży Pożarnej.

Grób Powstańców Śląskich

Napis na tablicy nagrobnej głosi:

„Polegli za tę co nie zginęła. Chwała Powstańcom Śląskim”. W mogile pochowano 6 powstańców.

Lokalizacja obiektu:

ul. Bytomska 37, cmentarz parafii św. Jana Chrzciciela.

Tablica upamiętniająca internowanych

Jej treść głosi:

„Pierwszy krok do zrzucenia niewoli jest odważyć się być wolnym /T. Kościuszko/ Internowanym w latach 1981/82 w tutejszym więzieniu NSZZ „Solidarność” Zarząd Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, Stowarzyszenie Represjonowanych w Stanie Wojennym Regionu Śląsko-Dąbrowskiego”. Tablica została wmurowana 13 grudnia 2003 r.

Lokalizacja obiektu:

ul. Wolności 504, plac kościelny przy parafii św. Jadwigi.

Głaz granitowy

Napis na nim głosi:

„Miłość mocniejsza niż śmierć. Tu złożono ziemię z Cmentarza Łyczakowskiego i Orląt Lwowskich, by pamięć o nich trwała”. Fundatorem głazu w 1999 r. był ks. prałat Józef Kusche.

Lokalizacja obiektu:

ul. 3 Maja, plac kościelny parafii św. Anny.

Tablica upamiętniająca Bitwę pod Monte Cassino

Napis na tablicy głosi:

„W 60 rocznicę Bitwy pod Monte Cassino upamiętniając nadanie imienia i poświęcenie sztandaru hołd walczącym żołnierzom składa społeczność Gimnazjum nr 16 im. Bohaterów Monte Cassino”. Tablicę ufundowano w 2004 r.

Lokalizacja obiektu:

ul. Szenwalda, Gimnazjum nr 16.

Tablica pamiątkowa w hołdzie ofiarom komunizmu

Została odsłonięta w 2004 r. Jej napis głosi:

„W hołdzie ofiarom komunizmu mieszkańcom Zabrza wywiezionym w 1945 r. do łagrów sowieckich oraz represjonowanym żołnierzom – górnikom pracującym przymusowo w kopalniach zabrzańskich w latach 40. i 50. XX wieku Rada Miejska w Zabrzu, Stowarzyszenie Pamięci Tragedii Śląskiej 1945, Związek Represjonowanych Politycznie Żołnierzy Górników A.D. 2004”.

Lokalizacja obiektu:

ul. 3 Maja 19.

Grobowiec W. Pstrowskiego

Lokalizacja obiektu:

ul. Czołgistów, cmentarz parafialny.

Pomnik górników

Zlokalizowany jest w Mikulczycach w parku im. G. Zapolskiej przy ul. Gogolińskiej. Napis w języku niemieckim głosi:

„Zginęli śmiercią górnika jako ofiary swego zawodu w trakcie wiernego spełniania obowiązków 10.01.1923 w czasie pożaru kopalni Abwehr”. Pomnik wzniesiono w 1925 roku.

Lokalizacja obiektu:

ul. Gogolińskiej, park im. G. Zapolskiej.

Pomnik ofiarom wojny

Znajduje się na terenie cmentarza ewangelicko-katolickiego przy ul. Cmentarnej. Wykonany w językach polskim i niemieckim napis na nim głosi:

„Mieszkańcom naszego miasta, którzy tu w roku 1945 utracili w sposób tragiczny swoje życie, a także wszystkim ofiarom wojny. Ufundowany przez zarząd D.F.K. Zabrze 1997”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Cmentarna (cmentarz ewangelicko-katolicki).

Dęby pamięci ofiar Zbrodni Katyńskiej

Dęby pamięci dla uhonorowania ofiar zbrodni Katyńskiej w 1940 r.

• ppłk. Jana Dańkowskiego, ur. 25.10.1895 w Krakowie
• ppłk. Wacława de Dampierre-Duvalur, ur. 15.01.1892 r. w Czarnokońcach Wlk, pow. Husiatyński
• aspiranta Policji Państwowej Filipa Kołodziejczyka, ur. 17.08.1898 w Wadamowicach.

Posadzone w imieniu mieszkańców Zabrza w ramach programu „Katyń…ocalić od zapomnienia” przez władze samorządowe, Kombatantów i młodzież 25 kwietnia 2010 r.

Lokalizacja obiektu:

Park im. Poległych Bohaterów, u zbiegu ul. Wolności i ul. Staromiejskiej.

Tablica poświęcona pamięci rtm. Witolda Pileckiego

Napis na tablicy głosi:

Do końca wierny Niepodległej Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948

Ochotnik w wojnie o niepodległość w 1920 r., uczestnik Kampanii Wrześniowej i założyciel Tajnej Armii Polskiej. Oficer Armii Krajowej. Dobrowolny więzień KL Auschwitz w latach 1940-1943. Twórca Tajnej Organizacji Wojskowej w Obozie i Raportu Witolda. Uczestnik Powstania Warszawskiego. Jeniec Oflagów w Murnau i Lamsdorf. Żołnierz II Korpusu Polskiego we Włoszech. Zamordowany wyrokiem Sądu Wojskowego w Więzieniu Mokotowskim 25.05.1948 r. Uniewinniony i zrehabilitowany w 1990 r. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski i Orderem Orła Białego.

„Całe życie Witolda Pileckiego jest wzorem jak żyć i jak – jeśli trzeba – umierać za Ojczyznę. Pamięć o nim powinna być jednym z elementów budujących zbiorową tożsamość Polaków”. Uchwała Senatu RP z 7.05.2008 r.

Lokalizacja obiektu:

Park im. rtm Witolda Pileckiego.

Tablica poświęcona pamięci 14 górników – ofiar katastrofy w szybie „Zabrze II” w 50 rocznicę wydarzenia” MGM, wrzesień 2011 r.

Lokalizacja obiektu:

Budynek maszyny parowej w Sztolni „Królowa Luiza”, ul. Wolności 410.

Tablica granitowa w miejscu mogiły zbiorowej

Napis na tablicy głosi:

„Tu spoczywają jeńcy sowieccy oraz inni nieznani więźniowie – ofiary niemieckiego obozu Teschen Stalag VIII B Komando Robocze w Zabrzu z lat 1943-1944. Niech spoczywają w pokoju. Zabrze 2014”.

Lokalizacja obiektu:

Cmentarz żydowski.

Tablica poświęcona Goduli

Napis na tablicy głosi:

Karol Godula vel Karl Godula

ur. 8.11.1781 r. w Makoszowach/ zm. 6.07.1848 r. we Wrocławiu/ Przedsiębiorca,/ Zasłużony dla rozwoju gospodarczego Górnego Śląska,/ budowniczy kopalń i hut, nazywany „Królem cynku”./ Jego grób znajduje się w kościele NSP Jezusa w Bytomiu Szombierkach. / Fundatorką kościoła i krypty była Joanna Gryzik, po zamążpójściu Schaffgotsch”.

Lokalizacja obiektu:

Skwer przed ZSP w Makoszowach.

Tablica pamięci policjantów zamordowanych przez NKWD

Napis na tablicy głosi:

„Pamięci funkcjonariuszy Policji Województwa Śląskiego służących w latach 1922-1939 na posterunkach w Kończycach, Makoszowach i Pawłowie oraz urodzonych na terenie Zabrza, zamordowanych bestialsko wiosną 1940 r. przez sowieckie NKWD w Twerze. Zginęli wierni złożonej przysiędze/ 42 nazwiska zamordowanych.”

Lokalizacja obiektu:

KM Policji.

Tablica poświęcona pamięci płk. Łukasza Cieplińskiego

Napis na tablicy głosi:

’Bogu dziękuję za to, że mogę umierać za jego wiarę świętą, za moją ojczyznę i za to, że dał mi taką żonę i wielkie szczęście rodzinne”. W tej kamienicy, pod konspiracyjnym naziskiem Marian Kaczmarek, mieszkał od 1945 roku, do momentu aresztowania przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego 27 listopada 1947 roku, niezłomny żołnierz i obrońca Ojczyzny, prezes IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość,/ pułkownik Łukasz Ciepliński „Pług” zamordowany po brutalnym śledztwie strzałem w potylicę, w więzieniu mokotowskim w Warszawie, 1 marca 1951 roku. Odznaczony pośmiertnie w 2007 roku Orderem Orła Białego”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Wolności 279 (elewacja budynku).

Tablica poświęcona pamięci Norberta Grzegorza Kroczka

Napis na tablicy głosi:

Norbertowi Grzegorzowi Kroczkowi/ Patronowi Szkoły Podstawowej nr 24/ Z okazji 45 rocznicy założenia Zabrzańskiego Chóru Młodzieżowego  Resonans con Tutti w dowód pamięci i wdzięczności za krzewienie kultury muzycznej/ w imieniu inicjatorów Stowarzyszenia „Nasze Mikulczyce” oraz mieszkańców Zabrza/ Prezydent Miasta Zabrze Małgorzata Mańka-Szulik”.

Lokalizacja obiektu:

ul. Tarnopolska 45, Mikulczyce, budynek Szkoły Podstawowej nr 24 im. Norberta Grzegorza Kroczka.