Okres powojenny

Pierwszy po II wojnie światowej powszechny Sumaryczny Spis Ludności przeprowadzono w Polsce 14 lutego 1946 roku. Tego dnia Zabrze miało 104.184 mieszkańców. Na koniec 1948 roku było ich już 125.058, z czego 79.425 osób stanowiła ludność miejscowa, 45.463 osoby – ludność napływowa, a 170 osób określono jako Niemców.

Jeszcze w drugiej połowie lat 40. XX wieku władze Zabrza zaczęły starać się o powiększenie jego obszaru o sąsiednie miejscowości. W kwietniu 1948 roku Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę, w której zaleciła Zarządowi Miejskiemu wystąpienie do Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach z wnioskiem o przyłączenie do miasta Zabrza Mikulczyc, Rokitnicy, Rudy Śląskiej, Bielszowic, Pawłowa, Kończyc i Makoszów. Pierwsze zmiany terytorialne nastąpiły dopiero w 1951 roku rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 marca w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów oraz utworzenia i zmiany granic niektórych miast stanowiących powiaty miejskie w województwie katowickim. Z dniem 1 kwietnia 1951 roku do Zabrza przyłączono z powiatu bytomskiego gminy Mikulczyce (1045 ha) i Rokitnica (947 ha) oraz gromadę Grzybowice (385 ha) z gminy Wieszowa, zaś z powiatu katowickiego gminy Kończyce (145 ha), Makoszowy (763 ha) i Pawłów (142 ha). W ten sposób ogólna powierzchnia Zabrza powiększyła się do 7835 hektarów. Trzy lata później, rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1954 roku do Zabrza przyłączono teren osiedla Helenka (97ha), będący dotychczas częścią gminy Stolarzowice. Z kolei na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 grudnia 1960 roku do Zabrza włączono: 103 hektary z Rudy Śląskiej leżące pomiędzy Kończycami i Pawłowem, niewielki skrawek przy ul. Tatrzańskiej w Pawłowie oraz na południe od Kończyc; z Gliwic 1 hektar położony na południe od ul. F. D. Roosevelta; 122 hektary z powiatu gliwickiego i 11 hektarów z powiatu tarnogórskiego położone pomiędzy Mikulczycami i Grzybowicami. Przejęcie gruntów z powiatu gliwickiego związane było z planowaną budową dzielnicy przemysłowo-magazynowej (obecne ulice Magazynowa, Pyskowicka i Handlowa). Pozostałe zmiany wyniknęły z konieczności korekty biegu granic miasta, a rozporządzenia weszło w życie z końcem 1960 roku. Ostateczne ustalenie granic Zabrza nastąpiło na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 22 maja 1963 roku w sprawie zmiany granic miast Ruda Śląska i Zabrze. Z obszaru Zabrza wyłączono 122 hektary gruntów położonych pomiędzy Zaborzem i Biskupicami i przekazano je Rudzie Śląskiej. W przeważającej części były to obszary włączone z Rudy do Biskupic i Zaborza w 1922 roku, a zajmowane przez pola rolników mieszkających w Rudzie. Po tej zmianie powierzchnia Zabrza wynosiła 8013 hektarów.

Na nowo pozyskanych terenach zaczęto budować osiedla mieszkaniowe. Jeszcze w 1950 roku rozpoczęto budowę osiedla „Rokitnica I” w Rokitnicy. Pierwszy etap jego budowy zakończono w 1955 roku, a po kilkuletniej przerwie przystąpiono do etapu drugiego. Na przełomie lat 60/70. XX wieku przystąpiono do budowy osiedla „Rokitnica II”, zlokalizowanego wzdłuż ul. Budowlanej. Z kolei w pozyskanej ze Stolarzowic Helence wybudowano w latach 1955-1961 tzw. stare osiedle, które wchłonęło kilka domów wybudowanych przez Niemców jeszcze w 1929 roku. Jego rozbudowa nastąpiła w latach 70. XX wieku. Osiedla powstawały również w samym Zabrzu. W latach 1955-1965 wybudowano osiedle „Jana Matejki” graniczące od południa z torami kolejowymi linii Sośnica – Poręba, a na północy z ulicami F. D. Roosevelta i W. Reymonta. W jego bezpośrednim sąsiedztwie w 1965 roku rozpoczęto budowę osiedla „Władysława Reymonta”, zlokalizowanego pomiędzy ulicami F. D. Roosevelta, W. Reymonta, Klonową i gen. Ch. de Gaulle’a. Pod koniec lat 60. XX wieku wybudowano 6 11-piętrowych punktowców tworzących obecnie osiedle „Barbary”. Inne duże osiedla to: osiedle „Janek” wybudowane na terenie położonym pomiędzy ul. Makoszowską a Parkiem Leśnym im. Powstańców Śląskich.; osiedle „Jana Dzierżona” wybudowane na miejscu przedwojennego osiedla baraków; osiedle domów jednorodzinnych wybudowane w dawnym Zaborzu-Wsi i osiedle domów wielorodzinnych wybudowane w Zaborzu-Porębie; osiedle „Marii Skłodowskiej-Curie”; osiedle „Tadeusza Kotarbińskiego” pomiędzy ulicami Franciszkańską, Gdańską i W. Tatarkiewicza. Od końca lat 70. do połowy lat 80. XX wieku na dawnych polach folwarku „Nowy Dwór” powstało osiedle „Mikołaja Kopernika”. Lata 90. XX wieku, wobec załamania się wielorodzinnego budownictwa spółdzielczego, to okres budownictwa jednorodzinnego. Dopiero w listopadzie 2003 roku rozpoczęto budowę osiedla przeznaczonego dla mieszkańców domów, wyburzanych pod projektowaną Drogową Trasę Średnicową. Powstaje ono przy ul. Jodłowej.

Budowa nowych osiedli powodowała dalszy rozwój sieci parafialnej na trenie Zabrza. Już w 1947 roku poświęcono kaplicę pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny, zorganizowaną w dawnym baraku drewnianym przy ul. D. Trocera. 11 lat później erygowano tam samodzielną parafię, a w 1988 roku konsekrowano nowy, murowany kościół. W 1958 roku erygowano parafię Matki Boskiej Różańcowej w Grzybowicach, w 1982 roku parafię Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła na osiedlu Helenka, a w 1987 roku parafię Krzyża Świętego obejmującą swoim zasięgiem osiedla „Jana Dzierżona” i „Janek”. Najmłodsza parafia zabrzańska, św. Wojciecha, erygowana została w 1998 roku.

Przez wiele powojennych lat liczba mieszkańców Zabrza rosła, swoje maksimum osiągając w 1976 roku. Zameldowane były wtedy w Zabrzu 204.163 osoby. Osiem lat później, w 1982 roku było to już tylko 195.768 osób. W następnych latach znowu pojawiła się tendencja wzrostowa. W 1995 roku było 201.302 zabrzan. Od tego momentu liczba mieszkańców Zabrza ponownie zaczęła spadać.

W końcu 2005 roku zameldowane były w Zabrzu 185.752 osoby.

Miasto