Okres międzywojenny

Napływ do Zabrza uchodźców z terenów przyznanych Polsce, a także rosnąca liczba robotników ściągana z głębi Niemiec spowodowała rozwój budownictwa mieszkaniowego.
Już w październiku 1922 roku oddano do użytku 3 osiedla baraków. „Heimattreu Siedlung” (Osiedle Wiernych Ojczyźnie) postawiono przy placu Targów Sobotnich. „Siedlung von 4. Juli” wybudowano po północnej stronie obecnej ul. M. Skłodowskiej-Curie. „Philipp-Siedlung” postawiono pomiędzy obecnymi ulicami Wolności, J. Galla, J. Słowackiego i Pokoju. W następnych latach budowano osiedla i zespoły bloków wielorodzinnych, jak i osiedla domów jedno- i dwurodzinnych. W latach 1923-1928 na obszarze położonym pomiędzy obecnymi ulicami J. Matejki i Czołgistów oraz linią kolejową Gliwice – Poręba wybudowano „Osiedle Południowe”. Natomiast w latach 1924-1930 pomiędzy obecnymi ulicami Pokoju i Gliwicką powstało „Osiedle Północne”. W 1929 roku na północ od obecnego Parku im. Poległych Bohaterów wybudowano mała osiedle „Selbsthilfe” (Samopomoc). W tym samym roku w Zaborzu na terenie położonym na południe od obecnej ul. A. Pawliczka wybudowano osiedle domów wielorodzinnych. Duże osiedle wybudowano w latach 1928-1939 pomiędzy obecnymi ul. J. Piłsudskiego, Jana III Sobieskiego, F. D. Roosevelta i Armii Krajowej. Składało się ono z domów wielo i jednorodzinnych oraz szeregowych. W latach 1933-1934 pomiędzy obecnymi ulicami F. D. Roosevelta i Dożynkową powstało osiedle parterowych domów jednorodzinnych „Kleingartensiedlung West” (Osiedle Działkowe Zachód), a na zachód od „Osiedla Południowego” wybudowano osiedle domów jednorodzinnych „Siedlung Küsteracker”.

W tych samych latach w Maciejowie wybudowano nieduże osiedle domów jednorodzinnych położone przy obecnych ulicach F. Prężyny i P. Maszyńskiego. Kolejne osiedle domów jednorodzinnych powstało w latach 1936-1938 pomiędzy obecnymi ulicami Mikulczycką, Gdańską, K. Hermisza i linią kolejową Gliwice – Bytom. Nazwano je „Siedlung der Deutschen Arbeitsfront” czyli Osiedle Niemieckiego Frontu Pracy. Jako ostatnie, w latach 1938-1939 wybudowano osiedle na terenie folwarku „Matheshof”, położonego pomiędzy liniami kolejowymi Gliwice – Bytom oraz Wrocław – Mysłowice. Osiedla powstawały również poza Zabrzem. W grudniu 1929 roku poświęcono osiedle „Helenenhof” wybudowane przy drodze Rokitnica –Stolarzowice. W Rokitnicy, po obu stronach zachodniej części obecnej ul. Krakowskiej w latach 1925-1926 wybudowano „Kreissiedlung” (Osiedle Powiatowe). Z kolei na „Gajdzikowych Górkach” powstało w latach 1934-1937 osiedle domów jednorodzinnych. W Mikulczycach w latach 1929-1935 wybudowano osiedle domów wielo- i jednorodzinnych usytuowane pomiędzy obecnymi ulicami S. Moniuszki, 11 Listopada i św. Teresy.

Budowanie nowych osiedli wymusiło stawianie nowych kościołów i erygowanie nowych parafii.
W 1926 roku poświęcono w Zabrzu kościół pw. Ducha Świętego, w 1928 roku kościół pw. św. Kamila de Lellis, w 1931 roku kościoły pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Józefa. Ten ostatni, zaprojektowany przez kolońskiego architekta, prof. Dominika Böhma stał się z czasem symbolem architektury zabrzańskiej okresu międzywojennego. W 1929 roku poświęcono kościół pw. św. Jadwigi w Zabrzu – Zaborzu oraz konsekrowano kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Zabrzu – Biskupicach. W 1933 roku benedykowano w Pawłowie nowy kościół pw. św. Pawła Apostoła. W Mikulczycach wybudowano dwa nowe kościoły. W 1933 roku konsekrowano tam kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, a w 1937 roku poświęcono drewniany kościół ewangelicki. Ostatni z przedwojennych kościołów zabrzańskich wybudowano w dzielnicy Maciejów. W 1936 roku poświęcono tam kościół pw. św. Macieja Apostoła.

Oprócz kościołów, powstało w Zabrzu w okresie międzywojennym wiele obiektów użyteczności publicznej.
W 1925 roku na obecnym placu Warszawskim postawiono gmach Banku Rzeszy, a w1927 roku budynek urzędu skarbowego. W 1925 roku oddano do użytku nowy ratusz w Biskupicach, zaś w 1929 roku ratusze w Zabrzu i Rokitnicy. W 1931 roku przy obecnej ul. Wolności otwarto siedzibę Miejskiej Kasy Oszczędnościowo-Pożyczkowej. W 1932 roku przy obecnej ul. H. Sienkiewicza stanęła siedziba urzędu pracy, a rok później policja zabrzańska przeprowadziła się do nowego gmachu wybudowanego na rogu obecnych ulic 1 Maja i gen. Ch. de Gaulle’a. W 1928 roku oddano do użytku szpital Spółki Brackiej wybudowany w Rokitnicy. Pięć lat później, w 1933 roku, w szpitalu wybudowanym przy klasztorze OO. Kamilianów w Zabrzu przyjęto pierwszych pacjentów. Powstawały nowe szkoły powszechne, założono kilka szkół średnich.

Rozwijało się życie kulturalne.
W 1935 roku zatwierdzono decyzję o utworzeniu Miejskiej Izby Regionalnej, która w 1938 roku przekształciła się w Muzeum Miejskie. Otwarto także kilka nowych kin. Już w 1919 roku filmy można było zobaczyć w kinie „Helios”, działającym przy obecnej ul. Dworcowej do stycznia 1934 roku. W 1927 roku przy obecnej ul. 3 Maja 32 uruchomiono kino „Apollo”. Rok 1931 przyniósł powstanie dwóch kolejnych kin. W październiku swoje podwoje otworzyło „Bürger-Kino”, wybudowane przy obecnej ul. Szczęść Boże. Miesiąc później zaczęto wyświetlać filmy w kinie „Nord-Lichtspiele”, urządzonym w starej restauracji znajdującej się przy obecnej ul. Wolności 179. Ostatnie kino zabrzańskie, nazwane „Lichtburg”, otwarto we wrześniu 1934 roku przy obecnym pl. Wolności. Nowe kina wybudowano również w Biskupicach, Mikulczycach i Rokitnicy. Ich właścicielem był Franz Bielowski.

Przygotowywane w latach 20. XX wieku projekty przebudowy centrum Zabrza nie zostały nigdy zrealizowane. W czerwcu 1933 roku miejski radca budowlany Karl Breuer opracował nowy projekt przebudowy zabrzańskiego „City”. Przewidywał on wyburzenie kilku budynków przy obecnych ulicach Dworcowej i Wolności, wytyczenie na tym miejscu reprezentacyjnego placu i otoczenie go pięcioma nowymi gmachami. Od zachodu były to dwa połączone domy mieszkalne z wydzieloną na parterze częścią handlowo-usługową, od południa kino i gmach kasy oszczędnościowej z mieszkaniami na wyższych kondygnacjach, od wschodu budynek mieszkalno-usługowy ze sklepem rybnym od strony ul. Wolności i bankiem od strony placu. W ciągu następnych dwóch i pół roku projekt ten został zrealizowany. Plac nazwano „Peter-Paul-Platz”, obecnie znany jest jako plac Wolności.

Również w okresie międzywojennym rozwijano sieć komunikacyjną.
W 1925 roku oddano do użytku linię tramwajową Miechowice – Rokitnica – Wieszowa, dzięki czemu Rokitnica uzyskała połączenie z Bytomiem. Trzy lata później Rokitnicę połączono linią tramwajową z budowanym osiedlem Helenka. W 1934 roku uruchomiono linię tramwajową łączącą centrum Zabrza z Mikulczycami, a w 1936 roku przedłużono ją do kopalni „Guido”. Oprócz tramwajów, po Zabrzu jeździły również autobusy. W 1926 roku powołano Miejską Komunikację Samochodową, dzięki czemu z centrum Zabrza można było dojechać do Sośnicy, Zaborza, Mikulczyc, Grzybowic i Rokitnicy, kopalni „Delbrück”, „Osiedla Południowego”.

Dbano również o miejską zieleń.
Tuż po podziale Górnego Śląska w Zaborzu założono park, nazwany na cześć założyciela Parkiem Steinhoffa (obecny Park im. Gen. Karola Świerczewskiego). W latach 1924-1930, na terenie dawnych łąk i nieużytków położonych na zachód od obecnej ul. P. Dubiela, pomiędzy rzeką Bytomką i Kanałem Sztolniowym utworzono Park Miejski. W połowie lat 30. XX wieku zagospodarowano Las Guido (obecny Park Leśny im. Powstańców Śląskich). Wytyczono tam alejki spacerowe i założono niewielki zwierzyniec. W 1938 roku otwarto dla zwiedzających Ogród Botaniczny, który powstał przy obecnej ul. J. Piłsudskiego.

Przez cały okres międzywojenny rosła liczba mieszkańców Zabrza.
W styczniu 1927 roku wynosiła ona 125.392 osoby, pięć lat później, w październiku 1933 roku było to 131.309 mieszkańców. W Grzybowicach mieszkało w tymże 1933 roku 1791 osób, w Mikulczycach – 20.152 osoby, a w Rokitnicy – 7782 osoby. Wśród nich byli również Polacy. Już w sierpniu 1923 roku otwarto polskie szkoły mniejszościowe w Mikulczycach i Zaborzu. Pierwsza z nich działała aż do wybuchu II wojny światowej. Ta druga, z powodu braku uczniów zamknięta została w 1935 roku. Polacy zorganizowani byli w Związku Polaków w Niemczech, działało polskie harcerstwo i polskie chóry.

Miasto