Skarga nadzwyczajna jako nowy środek weryfikacji orzeczeń sądowych
W dniu 3 kwietnia br. weszła w życie nowa ustawa o Sądzie Najwyższym, która wprowadziła m.in. możliwość wnoszenia skarg nadzwyczajnych, której celem jest poddanie prawomocnego orzeczenia kontroli Sądu Najwyższego z punktu widzenia praworządności i sprawiedliwości społecznej. Wg nowych przepisów skargę nadzwyczajną może wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a od 30 kwietnia (po wejściu w życie grupy ustaw z tzw. konstytucji biznesu) także Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.
W art. 89 § 3 ustawy o Sądzie Najwyższym przewidziany został pięcioletni termin do wniesienia skargi, liczony od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Skarga nadzwyczajna może zostać wniesiona, nawet jeśli uzasadnienie orzeczenia nie zostało sporządzone ze względu na brak stosownego wniosku. W takim przypadku w myśl art. 92 ustawy po wniesieniu skargi Sąd Najwyższy może zażądać sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia przez sąd, który je wydał.
Pięcioletni termin do wniesienia skargi przewidziany w art. 89 § 3 ustawy o SN, liczony od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, dotyczy zaskarżania orzeczeń, które stały się prawomocne od dnia 3 kwietnia 2018 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy. Z kolei na podstawie art. 115 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie tej ustawy skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, które uprawomocniło się po dniu 17 października 1997 r. i przed dniem 3 kwietnia 2018 r.
Skarga nadzwyczajna nie jest dopuszczalna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa, orzekającego unieważnienie małżeństwa albo rozwód, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia zawarła związek małżeński, oraz od postanowienia o przysposobieniu. Nie jest również dopuszczalna w sprawach o wykroczenia i wykroczenia skarbowe.
W wyniku rozpoznania skargi nadzwyczajnej Sąd Najwyższy może: w przypadku uwzględnienia skargi – uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i stosownie do wyników orzec co do istoty sprawy albo przekazać sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, albo umorzyć postępowanie; w przypadku stwierdzenia braku podstawy do uchylenia orzeczenia – oddalić skargę nadzwyczajną.